Dit artikel bevat 12 tips van forensisch accountants die accountantsorganisaties helpen om weerbaarder te worden op het gebied van fraude: beter herkennen van verhoogde frauderisico’s en concrete fraudesignalen en de reactie daarop.
Winter 2022
- Get started: Start met de forensische ondersteuning van de accountants. Begin met de controlepraktijk en betrek daarna de samenstelpraktijk en andere relevante diensten. Benadruk dat het een veranderingstraject betreft waarin voldoende plaats wordt ingeruimd voor bewustmaking en training, naast de vaktechnische omkadering van de professionals. Er worden forensisch accountants betrokken die hun expertise ook overdragen. Check of ter zake een formeel bestuursbesluit werd genomen.
- Kosten: Check of met iedere controlecliënt aanvullende afspraken zijn gemaakt voor het doorbelasten van kosten wegens de verzwaarde verplichtingen op het gebied van fraude en forensische ondersteuning.
- Fraudepanel: Het fraudepanel is adviseur van Bureau Vaktechniek en tevens klankbord, rust-brenger en zo nodig onderzoeker. Zorg voor zo’n intern Fraudepanel, ondersteund door forensisch accountants. De basisafspraken passen op een A4tje.
- Managementletter: Voeg een hoofdstuk toe over de versterking van het frauderisicomanagement van de controlecliënt. Wijs op de beperkte kosten en terugverdientijd van succesvolle preventie- en detectiemaatregelen.
Voorjaar 2023
- Fraudeparagraaf: Ga zo vroeg mogelijk het gesprek aan met de controlecliënt over de fraudeparagraaf in het accountantsverslag én in de jaarstukken. Ref: NBA Standaard 700.41b (2021), NBA Handreiking 1150 (november 2022) en NBA Voorbeeldteksten (december 2022).
- Management override: Houd rekening met ingrijpen van het bestuur in de totstandkoming van de jaarrekening. Sluit altijd de sub-administraties, de jaarrekening en de digitaal aangeleverde audit evidence (zoals MT940) zelfstandig aan met het live systeem. Snap memoriaalboekingen écht. Ref: vooral Standaard 240.
- Jaarrekeningfraude: Verschillende risico’s worden onder Jaarrekeningfraude geklasseerd. Klassieke voorbeelden zijn de beïnvloeding van de solvabiliteitsratio (fictieve omzet, fictieve debiteuren, verborgen schulden en verplichtingen) en een gekleurde inschatting bij de waardering van activa en het bepalen van voorzieningen. Verder wordt meer aandacht gevraagd voor de risico’s van greenwashing en het verzwijgen van niet-financiële informatie. Ref: Standaard 240.
Zomer 2023
- Bewustmaking: Overtuig de professionals dat het erom gaat in de bestaande data en controls (bijv. soft controls) fraudesignalen te herkennen, en dat het kantoor dit gaat omkaderen. Blijf niet hangen in Standaarden, Handreikingen en voorbeeldteksten. Maar benadruk de inhoudelijke kant met fraudefilmtips, fraudecases, fraudeblogs, artikelen, boeken, benchmarkingmateriaal, een pizza-avond met een corruptiedeskundige, en andere teasers.
- Training: Organiseer trainingen waarin de professionals hands-on en case-based leren de controleaanpak te versterken om situaties te herkennen van verhoogd frauderisico en van concrete fraudesignalen en welke controleacties vervolgens te nemen.
Najaar 2023
- Frauderisicoanalyse: Maak gebruik van externe tools om de controlecliënt in kaart te brengen, zoals screeningtools en benchmarking tools (denk aan de CPI-index) en inventariseer typische frauderisico’s per sector (de NBA komt met scenario’s).
- Fraude challenge: Laat op risicovolle dossiers preventieve interne fraude challenges uitvoeren door forensisch accountants en breng het geleerde ook in de praktijk op andere dossiers (olievlekwerking).
- Controlerisico: Verlaag het controlerisico in de komende jaren door de controlecliënt te begeleiden in het systematisch versterken van diens frauderisicomanagement. Zo hoort de controlecliënt zelf een deugdelijke frauderisicoanalyse uit te voeren, net als bijvoorbeeld data-analyse en het screenen van zakenpartners. De fraude-aap hoort op de schouder van de controlecliënt, niet die van de accountant.
Behalve deze vier fraudeseizoenen voor de accountantsorganisatie bestaat er een fraudejaarkalender die stap voor stap door de controlecyclus gaat, met aandachtspunten, valkuilen, oplossingen en tips voor de individuele accountant.
Evert Jan Lammers, forensisch accountant, is partner bij EBBEN Partners en ondersteunt organisaties en accountants bij fraude- en integriteitsvraagstukken.
