Een eerste verbetering komt van een hogere controlekwaliteit. Het advies om meer forensische accountancy in de controle toe te passen, is zinvol en relatief snel in te voeren. De grootste zes kantoren zetten hier al op in, met eigen forensische afdelingen. De mkb-accountants zullen snel moeten volgen. Deze forensische ondersteuning betreft de organisatie zelf – denk aan het beleid, de bewustmaking, de vaktechniek. Daarnaast richt de ondersteuning zich op de professionals – denk aan opleidingen, fraude-risicoanalyses, fraudeonderzoeken. Tot slot is de inzet van forensische instrumenten nodig – denk bijvoorbeeld aan data-analyseoplossingen.
Het gaat om concrete maatregelen, die haalbaar zijn voor alle kantoren. Zo dient het accountantskantoor binnen haar klantenportefeuille te bepalen in welke sectoren forensische expertise moet worden opgebouwd. Op sectorniveau wordt dan een fraude risicoanalyse opgesteld en krijgen de controleteams de instructie om voldoende fraudegerichte controles uit te voeren.
Bovendien worden bij hoog-risicoklanten forensisch accountants toegevoegd aan de controleteams. Zij onderzoeken bij die klanten bijvoorbeeld of het fraud riskmanagement echt functioneert of dat het een dode letter is. Of interne audit voldoende aandacht besteedt aan fraude en voldoende opgeleid is. Of er signalen zijn van verhoogd frauderisico. En passant wordt deze kennis overgedragen aan de accountant en diens klant.
Een tweede verbetering ontstaat wanneer de accountant krachtiger optreedt naar zijn klanten omtrent hun fraud riskmanagement. Met raad en daad. De beroepsorganisatie van accountants NBA richt de schijnwerper nu op de controleplichtige bedrijven: accountants gaan rapporteren over de kwaliteit van het fraud riskmanagement van hun klanten.
Ironisch genoeg bestaat er nog geen wet of norm voor fraud riskmanagement. Bedrijven kunnen het Fraud Risk Management model van COSO benutten om samenhangende maatregelen in te voeren. En beroepsvereniging ACFE onderzoekt de effectiviteit van de antifraudemaatregelen die bedrijven kunnen nemen. Dat is een begin, maar zal het snel genoeg gaan?
Neem bijvoorbeeld de verplichting voor bedrijven om een klokkenluidersysteem te hebben. Zo’n 40 procent van fraudes in bedrijven wordt ontdekt door tips, waarmee dit de belangrijkste detectiebron is. Toch heeft maar een fractie van alle bedrijven een behoorlijk klokkenluidersysteem opgezet. Voor de kosten hoeven ze het niet te laten – er bestaan meldsystemen die voldoen aan alle eisen en toch eenvoudig en doeltreffend zijn.
We hebben in Nederland al jaren de wet Huis voor Klokkenluiders, maar de Europese regels worden over een jaar weer strenger. Het is dus een goed moment voor de accountant om hier meer aandacht aan te geven. De accountant dient te onderzoeken of de klant een klokkenluidersysteem heeft ingevoerd dat voldoet aan de nieuwe eisen, en te adviseren en te rapporteren over de nodige verbeteringen. De schijnwerper staat dus op de klant én de accountant.
Een derde verbetering komt met de toename van de kwaliteit en het aantal meldingen door accountants. Financieel-economische criminaliteit, fraude dus, leidt tot illegaal verkregen voordelen. Zo kun je aan de meeste fraudes een vermoeden van witwassen koppelen. En vermoedens moeten gemeld worden, of het nu fraude of witwassen betreft.
Accountants melden wel, maar zijn zich ook bewust van de risico’s die daaraan kleven. Meldingen kunnen immers op verschillende plaatsen terechtkomen zoals AFM, FIOD, FIU, KLPD en het OM. Deze organisaties gaan verschillend om met de vertrouwelijke behandeling van de ontvangen meldingen. Bij de ene partij is de accountant beschermd, bij de andere minder of niet. Dit schrikt accountants af. Daar zou Den Haag iets aan kunnen doen.
Accountants moeten beter, maar ze kunnen dat niet alleen. Het is tijd voor een beter beleid.
Dit artikel van drs. Evert-Jan Lammers RA is per 12 november gepubliceerd op de site van Accountancy Vanmorgen.
Voor alle vragen over forensische accountancy oplossingen in accountantsorganisaties of fraud riskmanagement in bedrijven kunt u contact opnemen met drs. Evert Jan Lammers RA: 035-2057575
Bel met Evert-Jan Mail met Evert-Jan
