Je kunt denken van wel. Maar er zijn diverse situaties waarin de belangen van de accountant en zijn cliënt niet gelijklopen. Neem de risicobereidheid van de cliënt. Deze heeft een praktische kant waarvoor de accountant begrip kan opbrengen, zoals bij de cliënt die “niet met een kanon op een mug wil schieten”. Verder zijn cliënten vaak onvoldoende op de hoogte van de volledige fraudedreiging, waardoor ze ten onrechte zullen denken dat ze in-control zijn. Voorts kunnen bedrijven een “fraudeverzekering” zien als een vorm van risicomanagement; dat is misschien zo geredeneerd vanuit de portemonnee van de aandeelhouder, maar niet zoals de accountant. En wat te denken van het onderzoeken van fraudesignalen door de cliënt? Als blijkt dat een fraude inmiddels werd beëindigd, zonder schade, betekent dit niet dat er geen schade meer uit kan voortkomen. Zo zijn er vele situaties waarin de belangen van de accountant en zijn cliënt uiteenlopen en zelfs tegengesteld kunnen worden.
Het kan niet genoeg gezegd worden dat fraude voor ondernemers en managers nog steeds een onbekend en onbemind terrein is, uitzonderingen daargelaten. Accountants moeten er dus rekening mee houden dat het cliënteel deels onbewust-bekwaam is en deels onbewust-onbekwaam. En dat dit kan verschillen per klant en per soort fraude. Een cliënt kan zich bijvoorbeeld bewust zijn van de corruptiedreiging in een exportland, maar onbewust van de dreiging van gijzelsoftware in een productieland.
Het voorgaande biedt cliënten de ruimte om − al dan niet bewust − bepaalde frauderisico’s te aanvaarden door zwak te reageren op signalen, te bezuinigen op beheersmaatregelen, of zelfs mee te gaan in deze varianten. In de meest kwalijke gevallen is de cliënt bewust-onbekwaam.
Elke cliënt maakt een morele afweging hoeveel hij zijn accountant wil vertellen over het frauderisicomanagement, over de fraude-incidenten die er zijn geweest en hoe ertegen werd opgetreden. Elke cliënt heeft bestuurskamergeheimen waar de accountant laat of niet achter komt. Frauderisico hoort daar nadrukkelijk bij. Het risico van een te rooskleurige weergave van de werkelijkheid stijgt nu frauderisicomanagement en de beoordeling daarvan hoger op de agenda staan.
Door de verhoogde aandacht voor fraude moeten accountants extra kritisch naar hun cliënteel gaan kijken. En naar zichzelf. Het is menselijk om jezelf beter in te schatten dan je feitelijk bent en om jezelf beter in te schatten dan jouw peers. In de voorbereidings- en planningsfase van de controle moet rekening worden gehouden met alle hiervoor genoemde effecten, dus bij de pre-auditmeeting en niet pas halverwege de controle . En uiteraard moet er in de hele controlecyclus voldoende vakkennis inzetbaar zijn.
Accountants en hun cliënten ontwikkelen hun antifraude-vaardigheden dus beter elk op eigen kracht. Zo voorkom je het lamme-helpt-blinde-effect en kan de accountant onafhankelijk en kritisch het frauderisicomanagement bij zijn cliënteel blijven beoordelen.
Gelukkig zijn er ook overeenkomsten tussen accountants en hun cliënten. Ze zijn het er bijvoorbeeld over eens dat je de impact van fraude ruim moet zie: het gaat niet alleen om de fraude zelf (een manager heeft steekpenningen betaald) en de directe schade (afscheid nemen van deze manager) maar ook om de indirecte schade zoals opgelegde sancties (boete, licentieverlies, delisting), afhandelingskosten (onderzoek, proces) en reputatieverlies (media). Alleen zo krijg je het volledige risicoprofiel van een omkoopincident.
Een van de weinige veilige mogelijkheden van samenwerking tussen accountants en hun cliënten betreft wellicht het volgen van externe trainingen over frauderisicomanagement. Daar kan de accountant de spontane reactie van zijn cliënt op de behandelde fraudevarianten waarnemen, en vice versa. Dat is soms schrikken, en dat motiveert.
“Deze blog werd tevens geplaatst op Risk & Compliance Platform Europe”.
Evert Jan Lammers was in 2022 dagvoorzitter van het Engelstalige International Risk Congres met als thema “Combating FEC” dat plaatsvindt in het hoofdkantoor van Euroclear te Brussel. Evert Jan Lammers is forensisch accountant bij EBBEN Partners. Hij ondersteunt bedrijven en accountants op het gebied van fraudeonderzoek en frauderisicomanagement.
Wilt u meer weten over onze dienstverlening neem dan contact een van onze specialisten:
