Om in te kunnen spelen op het gedrag binnen organisaties, is het belangrijk om te begrijpen dat mensen sterk worden beïnvloed door hun sociale omgeving. Medewerkers kopiëren vaak het gedrag van hun collega’s. Zelfs als deze gedrag vertonen dat niet in overeenstemming is met de regelgeving of de normen van een organisatie. Een voorbeeld: als op een afdeling de medewerkers standaard aan het einde van de dag een half uur eerder weggaan, zal een nieuwkomer − wellicht na een aantal weken − ook een half uur eerder weggaan. Iedereen doet het immers.
Goed voorbeeld doet volgen. Complimenteer medewerkers openlijk wanneer zij een lastige deadline hebben gehaald of wanneer zij een probleem hebben opgelost. Andere medewerkers zullen dan geneigd zijn om zich te conformeren aan het gedrag van hun collega’s. Let wel, dit effect is het sterkst als werknemers zich verbonden voelen met elkaar. Zonder verbondenheid voelen medewerkers zich namelijk minder geroepen om het gedrag van hun collega’s te kopiëren.
De reactie op een stimulus kan beïnvloed worden door een andere stimulus. Dit wordt primen genoemd. Een voorbeeld is als iemand aangeeft geld te gaan halen bij de bank. Het woord ‘geld’ dient hier als prime om de bank als financiële instelling te zien in plaats van als zitmeubel. Primen is niet alleen tekstueel toepasbaar. Er zijn talloze voorbeelden van bijvoorbeeld geluiden, geuren en kleuren die ingezet worden om een bepaalde reactie uit te lokken.
Primen kan ook toegepast worden binnen organisaties. Door bijvoorbeeld de namen van mensen die door de gehele organisatie als creatief worden beschouwd te kiezen als naam voor vergaderruimtes, associeert men de ruimte met creativiteit en zullen zij tot creatievere ideeën komen in deze ruimte. Een ander voorbeeld is door de missie en visie of bijvoorbeeld de kernwaarden van de organisatie te visualiseren in het kantoor. Dit herinnert hen die − dit al dan niet onbewust − lezen eraan dat deze normen en waarden van belang zijn voor de organisatie. Ook meer subtiele primes, zoals het plakken van een recycling-sticker op een prullenbak blijken al effectief. Belangrijk om te weten is dat primen een relatief kortdurend effect heeft. Primen heeft geen invloed op morele oordeelsvorming op de lange termijn, zie het eerder als een onbewust duwtje in de rug. Het kan dus beter herhaald worden voor een blijvend effect.
Mensen ervaren eensgezindheid als prettig. Maar eensgezindheid moet geen doel op zich worden, laat staan een gewoonte of zelfs een norm. Dat kan gevaarlijk zijn. Bijvoorbeeld wanneer het voortkomt uit een overheersende meerderheidsinvloed, ook wel groepsdruk.
Stel je een vergadering voor met acht deelnemers. Een idee wordt geopperd door persoon één en de drie mensen hierna geven aan het eens te zijn met het voorstel. Het is voor persoon vijf tot en met acht nu veel lastiger om aan te geven dat zij het oneens zijn met het voorstel. Zij voelen zich mogelijk bezwaard om tijd te verdoen, twijfelen of ze het zelf wel aan het rechte eind hebben als de rest het niet met hen eens lijkt te zijn, of willen simpelweg een discussie vermijden. Hoewel zij het niet met het voorstel eens zijn, gaan zij een voor een akkoord. Zo wordt het voorstel unaniem aangenomen, terwijl de helft het er in feite niet mee eens was.
Een manier om hier weerstand tegen te bieden, is het bevorderen van een open en transparante cultuur. Daarin wordt tegenspraak geduld en kunnen dilemma’s en problemen besproken worden. Begin klein, bijvoorbeeld door het aanduiden van een ‘devil’s advocate’ tijdens besprekingen. Dit is iemand wiens rol het is om tegenstand te bieden aan de mening van de meerderheid. Of deze persoon het nou eens is met de meerderheid of niet, zijn of haar taak is het om argumenten te construeren om de meerderheid na te laten denken over de beslissingen die zij overwegen te maken. Voorts stimuleert dit een kritisch en creatief denkproces tijdens de bespreking. Een neutrale voorzitter kan hetzelfde resultaat behalen door voor- en tegenstanders om en om het woord te geven.
Men is van nature geneigd om zijn doelen te bereiken met zo min mogelijk middelen. De een zou de mens hierom lui noemen, een ander zou kunnen zeggen dat dit ons juist slim maakt. Onze hersenen werken op dezelfde wijze. Het grootste gedeelte van de tijd werken ze op de automatische piloot, maar wanneer ze onder druk gezet worden, wisselen ze naar een modus waar meer aandacht nodig is. Deze werkwijzen van de hersenen worden respectievelijk systeem één (snel en onbewust) en systeem twee (langzaam en gecontroleerd) genoemd.
Voor leiders is het daarom zaak dat zij gewenst gedrag zo makkelijk mogelijk maken. Hoe kun je dit in de praktijk brengen? Biedt medewerkers alle nodige middelen om hun werk uit te voeren. Zorg voor een simpele en heldere gedragscode. En zorg voor een goed bereikbaar meldkanaal wat 24/7 toegankelijk is. Zo kost gewenst gedrag geen onnodige moeite.
Als bepaalde medewerkers binnen een grotere organisatie als groep worden aangesproken, voelen zij zich niet persoonlijk aangesproken. Denk bijvoorbeeld aan een mail die u stuurt aan een groep mensen en een mail die u stuurt aan een individu. Individuen die als groep zijn gemaild voelen zich minder aangesproken om te reageren.
Behandel medewerkers daarom zoveel mogelijk als individuen en niet als groep. Om dit te doen kunt u ervoor zorgen dat medewerkers op verschillende niveaus binnen de organisatie onderling contact hebben. Lunch regelmatig gezamenlijk. Maak een praatje op de gang en zorg voor korte lijntjes. Verder zorgt persoonlijk contact ook voor een drempelverlaging, bijvoorbeeld bij het melden van misstanden. Wanneer medewerkers bekend zijn met het managementteam, zijn zij immers eerder gemotiveerd om hen te benaderen.
EBBEN ondersteunt leiders in het stimuleren van gewenst gedrag op de werkvloer. Bijvoorbeeld aan de hand van onze Soft control game, maar ook door middel van diverse workshops. Daarnaast geeft EBBEN advies aan bestuurders en commissarissen over hoe zij als leider gewenst gedrag binnen hun organisatie kunnen versterken.
Wilt u meer weten over onze dienstverlening rondom het versterken van gewenst gedrag binnen uw organisatie, neem dan contact op met een van onze specialisten:
