Nadat de toezichthouders van de woningcorporaties zowel de maatschappelijke doelstelling van de corporatiesector als hun eigen rol uit het oog verloren hadden, regende het ongelukken. Ernstige ongelukken waar veel gemeenschapsgeld en imago mee gemoeid waren. Onder meer bij Rochdale, Vestia en Servatius, met respectievelijk zonnekoninggedrag, gokactiviteiten met derivaten, megalomane campusprojecten en buitenlandse avonturen.
De politiek werd, zeker na de parlementaire enquête, gestimuleerd om de maatschappelijke rol van woningcorporaties wettelijk duidelijk te verankeren. De vrije vogel werd gekooid. Avonturen met commercieel onroerend goed werden verboden en corporaties moesten zich concentreren op het oorspronkelijke doel waarvoor zij in het leven zijn geroepen: beschikbaar stellen van woningen aan sociaal zwakkeren. Geen buitenlandse avonturen en onderlinge concurrentie meer. Aldus werd het werkveld sterk beperkt en daardoor vele risico’s. Ook de brancheorganisatie greep in en voerde een systeem van verplichte visitaties in, gevolgd door een governancecode met gedetailleerde aanbevelingen, onder meer over verplichte educatie voor commissarissen. Aanbevelingen waarvoor uitsluitend ‘pas toe’ geldt.
De maatregelenmolen draaide nog een tijdje door. De inkomens van bestuurders en toezichthouders werden gereguleerd. De inmiddels in het leven geroepen Autoriteit Woningcorporaties (Aw) vereist periodiek zeer uitgebreide verantwoordingsinformatie. Op grond daarvan voert zij ‘governance audits’ uit. Zij neemt bovendien elke nieuw te benoemen commissaris een test af: de kandidaat wordt anderhalf uur ondervraagd door drie specialisten die menen te kunnen testen of de kandidaat in staat is onder druk zijn rug recht te houden.
De Aw kan — en doet dat ook met regelmaat — corporaties onder curatele stellen en maatregelen opleggen. Zij heeft de corporaties ook zeer kort aan de ketting gelegd met gedefinieerde statuten, gedefinieerde reglementen op het terrein van financieel beheer en treasury — waardoor spelen met derivaten niet langer is toegestaan — een investeringsstatuut, mandateringsregeling, goedkeuring vooraf van investeringen in de commerciële sector met een lage goedkeuringsgrens van € 250.000, zodat feitelijk alle investeringen goedgekeurd moeten worden. En niet te vergeten een meldingsplicht door commissarissen van een dreigende imagoschade, van mogelijk niet rechtmatig en niet integer handelen of van financiële problemen.
De externe accountant dient, behalve de verklaring bij de jaarrekening, aanvullend nog een assurancerapport op te stellen over de naleving van wet- en regelgeving (21 onderdelen) en over de betrouwbaarheid van de cijfermatige verantwoording aan de Aw (22 onderdelen). Zo dient de accountant onder meer te rapporteren of de toewijzing van de woningen rechtmatig is verlopen, of de regelgeving over de inkomens is nageleefd en of de prijzen van verkochte woningen binnen de voorgeschreven grenzen zijn vastgesteld.
En nog houdt het niet op. Vanaf 2017 wordt elke corporatie van enige omvang verplicht om een internal auditor te benoemen, die rechtstreeks rapporteert aan de bestuurder en de rvc.
Het aantal regels en voorschriften is inmiddels dermate uitgebreid en de vrees voor non compliance dermate toegenomen dat er behoefte is aan het benoemen van een compliance officer.
Er zijn kortom tal van maatregelen getroffen alsof de oude risico’s nog immer gelden, maatregelen die elkaar overlappen, terwijl — heel opmerkelijk — de toezichtrol van de rvc sterk is uitgehold. En dat in een tijd dat er een beroep wordt gedaan op de sector om te komen tot kostenreducties.
Deze reducties kunnen bereikt worden door afschaffing van de visitaties, door de aanvullende accountantsverklaringen te vervangen door verklaringen van de rvc en het vervangen van de ‘fit en proper test’ van aanstaande toezichthouders door een systeem van certificering (met een voor de sector opgesteld curriculum en gecertificeerde opleiders). Aw zou er goed aan doen met koepelorganisatie Aedes en enkele onafhankelijke deskundigen om de tafel te gaan en aan de overkill en verspilling een einde te maken en de rvc weer voor vol aan te zien.
Cosmo Schuurmans en Jaap ten Wolde zijn partner bij EBBEN Partners.
Bron: fd.nl/opinie/1195386/na-ongelukken-in-woningcorporatiesector-is-toezicht-volledig-doorgeslagen