Onafhankelijk onderzoek is op basis van de definities in de Van Dale ‘door niets bepaald of geregeld nagaan of nasporen’. Maar hoe werkt dit dan in de praktijk?
Onderzoek kan worden verricht vanuit de overheid en vanuit de private sector. Onafhankelijk onderzoek wordt vanuit de overheid onder meer verricht door politie en justitie. In de private sector wordt onafhankelijk onderzoek verricht door forensisch accountants, advocaat-onderzoekers en particuliere rechercheurs. Zowel publieke als private onderzoeken kunnen gericht zijn op partijen in de publieke sector en in de private sector. Publiek-private samenwerking in onafhankelijk onderzoek is zeldzaam.
Onafhankelijk onderzoek is een proces waarvan de uitkomst op voorhand niet bekend is. Dit maakt dat alle stappen in een onderzoeksproces zorgvuldig doorlopen moeten worden en goed moeten worden gemanaged.
In het onafhankelijk onderzoek zijn een aantal aspecten en fasen te onderscheiden. Wij gaan hierna in op deze fasen.
Wanneer onafhankelijk onderzoek nodig is hangt af van de situatie, feiten en omstandigheden. Onafhankelijk onderzoek doen houdt ook in dat geldende wet- en regelgeving wordt nageleefd. Een onderzoeksvraag leidt tot een opdracht. Vanuit het doel en de reikwijdte van de opdracht worden de vragen onderzocht, door middel van verschillende methoden en hoor en wederhoor van betrokkenen. De reikwijdte gaat bijvoorbeeld over de te onderzoeken transacties of gedragingen en de onderzoeksperiode. Een goede projectgovernance zorgt voor de juiste belangenafweging in de toe te passen onderzoeksmethoden en een respectvolle omgang met de betrokkene(n) en de opdrachtgever. Het uitgevoerde onderzoek leidt tot een rapportage.
Hierna gaan wij kort in op de verschillende aspecten.
Waarom onafhankelijk onderzoek
Het verschilt per situatie of onafhankelijk onderzoek nodig is. Dit begint met een inventarisatie van de omstandigheden en het beoogde gebruik van het onderzoek. In de volgende publicatie nemen wij jullie aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden mee in aspecten die meegewogen kunnen worden in de bepaling of onafhankelijk onderzoek toegevoegde waarde heeft.
Normenkader – de geldende wet- en regelgeving voor onderzoekers
Onderzoekers in de private sector zijn niet vogelvrij, maar hebben zich te houden aan regels. Welke regels dit zijn hangt af van de onderzoeker. Is de onderzoeker een accountant of een advocaat dan is hij gehouden aan een ethische code. De ethische code voor accountants is vastgelegd Verordening Gedrags- Beroepsregels voor Accountants. Voor advocaten is deze vastgelegd in de Advocatenwet. In deze codes zijn spelregels opgenomen die ertoe verplichten om te allen tijde professioneel en objectief/onafhankelijk te handelen. Particuliere rechercheurs hebben zich te houden aan de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus (Wbpr). De rode draad door deze regelgeving is dat een onderzoeker zich als professional behoort te gedragen en de onderzoeksmiddelen inzet die passend zijn voor het onderzoeksdoel.
In de volgende blog nemen wij jullie mee in de verschillende soorten onderzoek en de spelregels die bij deze soorten onderzoek komen kijken.
Opdracht
Een onderzoek zonder duidelijk gedefinieerde opdrachtgever, aanleiding, doel en plan van aanpak is kostbaar en kan leiden tot een ‘fishing expedition’.
Wie de opdrachtgever wordt van het onderzoek is een belangrijke vraag in het proces om tot een opdracht te komen. Een opdrachtgever heeft een belang in de uitkomsten van het onderzoek. Deze belangen moeten de onderzoeker niet in de weg staan van het onafhankelijke onderzoek.
Het is daarnaast van belang dat de onderzoeker en de opdrachtgever bespreken wat de aanleiding en het doel is van de opdracht en welke vragen het uiteindelijke rapport moet beantwoorden. Dit geeft richting aan de in te zetten onderzoeksmethoden.
Door de onderzoeksvragen open en objectief te formuleren kan op een juiste manier sturing worden gegeven aan het onderzoek. Dit maakt de opdrachtvorming een cruciale fase in het onderzoeksproces.
Onderzoeksmethoden
Zodra een opdrachtgever is aangewezen, het onderzoeksdoel helder is en de aanpak bepaald is, kan de onderzoeker aan de slag. In de volgende drie blogs nemen wij jullie mee in verschillende onderzoeksmethoden zoals open bronnen onderzoek, digitaal onderzoek, data-analyse en interviews.
Hoor- en wederhoor
Kenmerkend voor onafhankelijk onderzoek is dat niet alleen de belangen van de opdrachtgever, maar ook de belangen van de personen die onderzocht worden of betrokken zijn bij het onderzoek worden gerespecteerd. Hiervoor wordt hoor- en wederhoor toegepast in het onderzoek. Hoor wordt gedaan tijdens het onderzoek als onderdeel van het verkrijgen van informatie. Wederhoor wordt gedaan tijdens de afronding van de onderzoekswerkzaamheden, voordat het rapport wordt opgesteld. Het doel van wederhoor is het nagaan of alle relevante informatie bekend is bij de onderzoekers en of bevindingen in de juiste context worden geplaatst.
In het proces van hoor- en wederhoor kan je geconfronteerd worden met weerstand of het weigeren van medewerking. Hoe ga je hier als onderzoeker mee om? Hoe maak je hierin afwegingen? In deze publicatie nemen wij jullie aan de hand van een aantal voorbeelden mee hoe je als onderzoek hier mee kan omgaan.
Governance
Een continue strategische analyse op mogelijke game changers in het onderzoek is van belang voor een zorgvuldig en onafhankelijk onderzoek. Hierbij worden de belangen van de stakeholders en mogelijke uitkomsten van het onderzoek in kaart gebracht en afgewogen. In deze reeks nemen wij jullie mee in hoe een dergelijke strategische analyse wordt opgesteld en hoe dat bijdraagt aan het managen van een onderzoek.
Rapportering
Een onderzoek leidt tot een rapport voor de opdrachtgever. Wat maakt een rapport een goed rapport? Hoe doet een rapport eer aan het proces en aan de ‘waarheid’? Waarom is het schrijven van een rapport kostbaar? In de afsluitende publicatie nemen wij jullie mee in het proces van rapporteren.
Onafhankelijk onderzoek doen is een proces waarvan de uitkomst niet vooraf bekend is. In dit blog hebben wij het totale onderzoeksproces uiteengezet. In de komende blogs gaan wij dieper in op de verschillende fasen en de uitdagingen van deze fasen.
Wil je meer weten over onafhankelijk onderzoek? Neem dan contact op met:
