Het interviewproces in onafhankelijk onderzoek

Interviews als onderzoeksmethode

In de vorige publicaties hebben wij je meegenomen in verschillende onderzoeksmethoden. In de praktijkvoorbeelden die we hebben benoemd hebben we aandacht besteed aan het belang om interviews te houden. In deze publicatie nemen wij je mee in het doel van interviews en de aspecten waar een onafhankelijk onderzoeker rekening mee dient te houden wanneer hij interviews als onderzoeksmethode toepast.

Het doel van interviews
Het doel van interviews is, net als andere onderzoeksmethoden, het verkrijgen van onderzoeksinformatie binnen een onafhankelijk onderzoeksproces.

Interviews kunnen op meerdere manieren worden ingezet:

Het verkrijgen van inzicht in de beschikbare informatie;
Het in context plaatsen van bevindingen (‘hoor’);
Nagaan of de onderzoeker nog relevante informatie mist.

Hoe en wanneer interviews worden ingezet als onderzoeksmethode is afhankelijk van het onderzoeksdoel en de bijbehorende onderzoeksvragen.

De onderzoeker zal daarom een afweging maken wanneer een interview wordt gehouden. Als het doel van het interview informatie verkrijgen is kan een interview al vroeg in het onderzoek plaatsvinden. Dit geeft de onderzoeker richting in de documentstudie en digitaal onderzoek. Wanneer het interview er op ziet om iemand te horen (in het kader van hoor) kan de onderzoeker besluiten om het interview later in het proces plaats te laten vinden.

Bij onderzoeken naar (ongewenst) gedrag zijn interviews het belangrijkste instrument vanwege de complexe en gevoelige aard van de onderwerpen. In tegenstelling tot financieel onderzoek, dat naast interviews steunt op harde feiten uit documenten en data, zijn deze middelen bij gedragsonderzoeken vaak minder toepasbaar.

Zorgvuldig omgaan met interviews
Met het houden van interviews wordt invulling gegeven aan zorgvuldigheid in het onderzoek, maar het houden van interviews vraagt ook om zorgvuldigheid. Een geïnterviewde zal in een onveilige interviewomgeving niet altijd antwoord kunnen en willen geven op de vragen van de onafhankelijk onderzoeker.

Voor een interview zijn drie aspecten van belang: proces, relatie, en inhoud. Een onderzoeker zal aan alle drie van deze aspecten aandacht moeten besteden.

Proces
Een onderzoeker kan een interviewproces inrichten waarin de volgende onderdelen terugkomen:

De locatie moet voor het interview zo neutraal mogelijk zijn;
Informeren van degene die wordt geïnterviewd over het onderzoeksdoel;
Het opstellen van een interviewprotocol. In een interviewprotocol benoemt de onderzoeker onder meer:
- Dat medewerking aan een interview geschied op vrijwillige basis;
- Dat als de onderzoeker gebruik wil maken van de informatie die wordt verkregen in het interview, hij van het interview een verslag zal opstellen en deze aan geïnterviewde voor leggen.
Als een onderzoeker een opname wil maken van het interview zal hij hiervoor aan de geïnterviewde om toestemming vragen;

Relatie
Het proces betreft het ‘technische’ aspect van een interview. Om een veilige omgeving te creëren zal een onderzoeker aandacht moeten besteden aan de relatie met een geïnterviewde.

Dit houdt in dat een onderzoeker ‘verbinding’ moet kunnen maken met geïnterviewde. Dit begint met interesse in de geïnterviewde tonen. Het is van belang dat een onderzoeker luistert naar een geïnterviewde en hem erkent in zijn verhaal.

Een opdrachtgever had vermoedens van belangenverstrengeling in het inkoopproces. Voor dit onderzoek zijn meerdere personen geïnterviewd die in het inkoopproces betrokken zijn. Een van de geïnterviewde personen gaf aan dat hij opzag tegen het interview. Door begrip te tonen voor deze gevoelens en door de geïnterviewde de ruimte te geven zijn kant van het verhaal te vertellen keek hij achteraf terug op een goed gesprek.

Inhoud
Wil een onderzoeker de relevante informatie uit een interview kunnen halen dan zijn twee zaken van belang: voorbereiding en interviewtechnieken.

Een onderzoeker zal ter voorbereiding van het interview vragen opstellen en eventueel documenten verzamelen waarover de onderzoeker vragen heeft. Daarnaast zal een onderzoeker een strategische analyse maken van het verloop van het interview. Dit laatste is van belang als een onderzoeker bevindingen wil voorleggen die mogelijk confronterend zijn voor de geïnterviewde.

De belangrijkste interviewtechnieken betreffen luisteren en observeren. Een onderzoeker in een interview moeten kunnen luisteren zonder oordeel. De oordeelsvorming volgt bij analyse van het interview en het verifiëren van informatie uit het interview.

Daarnaast zal een onderzoeker de geïnterviewde observeren. Welke vragen roepen emotie op? In welke houding zit de geïnterviewde? Deze observaties geven de onderzoeker informatie. Deze informatie kan worden gebruikt bij de evaluatie van het interview, maar ook tijdens het interview zelf.

In het vorenstaandeonderzoek naar belangenverstrengeling was informatie beschikbaar waaruit bleek dat een geïnterviewde hierbij betrokken was. Uit de onderzochte e-mailcommunicatie volgde dat geïnterviewde ‘temperamentvol’ was. De geïnterviewde had mogelijk informatie die van belang is voor het onderzoek. Voorafgaand aan dit interview is een plan opgesteld met welke vragen worden voorgelegd op welk moment in het interview. Dit gaf de onderzoekers de mogelijkheid om de emoties niet te hoog te laten oplopen in het interview en een effectief interview te houden.

Tot slot zal een onderzoeker in het interview proberen de verkregen informatie proberen samen te vatten. Dit laat zien dat een onderzoeker naar de geïnterviewde luistert (relatie), en geeft de onderzoeker de kans om na te gaan of hij geïnterviewde heeft begrepen.

In dit artikel hebben wij je meegenomen in interviews als onderzoeksmethode. Hiermee hebben wij in de zomerreeks de onderzoeksmethoden uiteengezet. In de laatste drie publicaties gaan wij in op het sluitstuk van onderzoeken: wederhoor, onderzoeksgovernance en rapportage.