Integriteit binnen de publieke sector vraagt niet alleen om het naleven van regels, maar ook om het vermijden van situaties waarin de schijn van belangenverstrengeling kan ontstaan. Waar persoonlijke relaties en professionele verantwoordelijkheden elkaar raken, is zorgvuldigheid essentieel. In dit derde artikel van onze reeks over integriteit bespreken wij een casus waarin EBBEN Partners onderzoek verrichtte naar mogelijke belangenverstrengeling binnen een gemeentelijke organisatie. Belangenverstrengeling is op zichzelf niet strafbaar, maar de gevolgen ervan — zoals benadeling van de organisatie of oneerlijke concurrentie — kunnen dat wel zijn.
In deze zaak ging het om een ambtenaar die binnen de gemeente verantwoordelijk was voor het groenonderhoud. De uitvoering van dit onderhoud was in handen van een hoveniersbedrijf dat toebehoorde aan de schoonzoon van de ambtenaar. Deze familierelatie riep vragen op over de onafhankelijkheid van het aanbestedingsproces en over de wijze waarop toezicht werd gehouden op de uitvoering van de werkzaamheden. De centrale onderzoeksvraag luidde dan ook: is de gemeente benadeeld door de samenwerking tussen de ambtenaar en zijn schoonzoon?
EBBEN Partners koos voor een integrale onderzoeksaanpak die bestond uit drie onderdelen:
Deze gefaseerde aanpak bood zowel feitelijke onderbouwing als inzicht in de bestuurlijke en relationele dynamiek van de casus.
Het onderzoek liet zien dat de formele aanbestedingsregels waren gevolgd. Er waren geen aanwijzingen dat de ambtenaar actief invloed had uitgeoefend op de selectie of uitvoering van de opdracht. Ook in het digitale onderzoek werden geen signalen gevonden van het delen van vertrouwelijke informatie of van onrechtmatige bevoordeling. Wel bleek dat de vastlegging van prestatiecontroles beperkt was, waardoor de gemeente onvoldoende zicht had op de feitelijke uitvoering en kwaliteit van het werk.
Wat de ambtenaar wél te verwijten viel, was dat hij niet transparant had gehandeld over zijn familierelatie met de hovenier — iets wat volgens de integriteitsregels wel had gemoeten. Daarnaast bleek dat de gemeente onvoldoende toezicht hield op mogelijke belangenconflicten, doordat er geen systematische monitoring van leveranciers en relaties plaatsvond.
Op basis van de onderzoeksbevindingen heeft de gemeente verbetermaatregelen genomen. Zo werd het aanbestedingsproces aangescherpt met extra controles op mogelijke belangenverstrengeling. Ook werd een verbetertraject gestart voor de wijze waarop prestatiecontroles worden uitgevoerd en vastgelegd. Deze stappen zorgen niet alleen voor meer transparantie, maar versterken ook het vertrouwen in de zorgvuldigheid van gemeentelijke besluitvorming.
Deze casus maakt duidelijk dat integriteit niet alleen gaat over het naleven van regels, maar ook over het zichtbaar maken van eerlijk handelen. Zelfs wanneer formeel juist is gehandeld, kan het nalaten van openheid de geloofwaardigheid van een organisatie schaden. Bij EBBEN Partners zien wij het als onze taak om organisaties te helpen bij het herkennen, onderzoeken en voorkomen van situaties waarin belangen elkaar kunnen raken. Door feitenonderzoek te combineren met inzicht in gedrag en organisatiecultuur, dragen wij bij aan het versterken van integriteit in beleid én in de praktijk.
Lees ook uit de reeks Integriteit in de praktijk: Zorgvuldig onderzoek naar een melding van het lekken van informatie.
Wilt u meer weten over het voorgaande, maak dan contact met Kim Scholten of Marcel Westerhoud.
