In een tijd waarin organisaties steeds afhankelijker worden van digitale systemen, neemt de behoefte aan gestructureerde, transparante en juridisch houdbare methoden voor het veiligstellen, analyseren en interpreteren van digitale informatie sterk toe. Twee vakgebieden springen daarbij in het oog: Digital Forensics en eDiscovery. Hoewel ze vaak in één adem worden genoemd, hebben beide een eigen focus, methodologie en toepassingsgebied. Tegelijkertijd vullen ze elkaar aan en versterken ze elkaars effectiviteit, vooral wanneer het gaat om complexe, grootschalige en gevoelige onderzoeken.
In dit artikel gaan we uitgebreid in op wat Digital Forensics en eDiscovery precies inhouden. We beschrijven de historische ontwikkeling van traditioneel digitaal forensisch onderzoek richting cloud forensics en staan stil bij wat deze verschuiving betekent voor onderzoeksteams. Daarna zoomen we in op eDiscovery, met bijzondere aandacht voor de uitdagingen rond grote, ongestructureerde datasets en de groeiende rol van Artificial Intelligence (AI) bij het beoordelen en filteren van deze data. Tot slot leggen we beide disciplines naast elkaar en laten we zien hoe Digital Forensics en eDiscovery elkaar kunnen versterken en kunnen zorgen voor betere resultaten, vooral in interne onderzoeken, compliance vraagstukken en geschillen.
Bij zowel Digital Forensics als eDiscovery is het essentieel om zorgvuldig rekening te houden met de geldende privacywet- en regelgeving, zoals de AVG (GDPR) in Europa. Bij het verzamelen, analyseren en opslaan van data moeten organisaties en onderzoekers waarborgen dat persoonsgegevens op een rechtmatige, transparante en proportionele wijze worden verwerkt. Dit vereist duidelijke interne richtlijnen, technische en organisatorische maatregelen en, waar nodig, overleg met juridische en compliance-afdelingen. In een later artikel zullen we beschrijven welke stappen kunnen worden genomen om aan deze eisen te voldoen. De specifieke juridische aspecten, zoals naleving van bewaartermijnen, de bescherming van betrokkenen en het recht op inzage of verwijdering van gegevens, zullen dan aan bod komen.
Wat is Digital Forensics?
Digital Forensics is het vakgebied dat zich richt op het verzamelen, veiligstellen, analyseren en interpreteren van digitale sporen op een forensisch verantwoorde manier. Hierbij kan het gaan om desktops, laptops, smartphones, tablets, servers, netwerken, en meer recentelijk ook om Cloud gebaseerde systemen. De uiteindelijke doelstelling is bewijsmateriaal te vinden dat bijdraagt aan het beantwoorden van onderzoeksvragen, of dit nu gaat om strafrechtelijke zaken, interne bedrijfsproblemen, fraudeonderzoek of cybercrime-incidenten.
Traditioneel begonnen digitale forensische onderzoeken vaak met het maken van een forensische kopie van de harde schijf. Op deze “bit-voor-bit” kopie kon vervolgens een diepgaande analyse worden uitgevoerd, waarbij men op zoek ging naar sporen als logbestanden, verwijderde bestanden, verborgen partities, versleutelde informatie en metadata die iets kunnen zeggen over welke gebruiker welke actie heeft ondernomen op welk moment.
De opkomst van Cloud Forensics
Het digitale landschap is de afgelopen decennia echter drastisch veranderd. Steeds meer data worden niet langer lokaal opgeslagen, maar bevinden zich in de cloud in gedistribueerde datacenters die fysiek buiten de organisatie zijn gevestigd en beheerd worden door externe serviceproviders. Dit heeft grote gevolgen voor het digitaal forensisch proces. Waar de onderzoeker voorheen een fysieke drager (een harde schijf, een USB-stick) ter plaatse kon veiligstellen, zijn de sporen nu vaak verspreid over meerdere geografische locaties en worden ze beheerd door derde partijen met eigen beveiligings- en toegangsprocedures.
Cloud forensics vereist daarom een andere aanpak. Onderzoekers moeten niet alleen technologische vaardigheden hebben om data op afstand veilig te stellen, maar ook over relevante juridische kennis bezitten. Denk aan de complexe vraagstukken rond jurisdictie: welke wet- en regelgeving is van toepassing als de data in een ander land is opgeslagen? Daarnaast is het voor forensische specialisten belangrijk om samen te werken met Cloud providers, om zekerheid te krijgen dat de data authentiek en volledig is. Dit alles wordt bemoeilijkt door het feit dat de Cloud infrastructuur continu in beweging is: virtuele machines die komen en gaan en bestanden die voortdurend gesynchroniseerd worden tussen verschillende servers.
Wat betekent dit voor onderzoeken?
De verschuiving naar de Cloud brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Digitale onderzoekers moeten technische en juridische hindernissen overwinnen om data op de juiste manier in handen te krijgen. Dit vraagt om samenwerking met IT-teams, Cloud providers en mogelijk ook externe juridische experts. Tegelijkertijd biedt het ook kansen. De Cloud kan, met de juiste toegang en tooling, een rijker en completer beeld geven van wat er is gebeurd. Logbestanden, toegangsgegevens en gebruikersactiviteiten kunnen in de Cloud worden vastgelegd en bewaard, soms zelfs gedetailleerder en langer dan op traditionele lokale systemen. Het resultaat: een meer holistisch beeld van digitale activiteiten, mits de onderzoeker beschikt over de juiste kennis, tools en procedures.
Wat is eDiscovery?
eDiscovery (Electronic Discovery) richt zich op het identificeren, verzamelen, verwerken, beoordelen, en produceren van elektronisch opgeslagen informatie met als doel juridische of (interne) onderzoeken te ondersteunen. Waar Digital Forensics sterk inzet op de technische, integrale en integere wijze van data veiligstellen en onderzoeken, concentreert eDiscovery zich op de inhoudelijke kant van documenten, e-mails, chats, en andere ongestructureerde dataformaten. Het gaat hierbij om het doorzoeken van grote hoeveelheden digitale gebruikersdata om specifieke, relevante stukken te vinden die als bewijs kunnen dienen in een onderzoek, juridische zaak, compliance-audits of bij fusies en overnames.
Grote ongestructureerde data sets
Een van de grootste uitdagingen voor eDiscovery is de enorme hoeveelheid ongestructureerde data waar organisaties tegenwoordig mee te maken hebben. Denk aan e-mailcorrespondentie, interne documenten, rapporten, spreadsheets, presentaties, chatgesprekken en zelfs multimedia zoals audio- en videobestanden. Deze informatie is vaak niet netjes geordend in databases met duidelijke metadata, maar verspreid over verschillende systemen, mappen, en persoonlijke apparaten.
De kunst is om deze informatie op een efficiënte manier te doorzoeken, te filteren en te clusteren, zodat uiteindelijk alleen de meest relevante data overblijft. Door slim te filteren, kan men de dataset aanzienlijk verkleinen, wat kostenbesparend werkt en het beoordelingsproces voor juridische teams en onderzoekers versnelt.
De rol van AI in eDiscovery
De inzet van AI, waaronder machine learning, heeft eDiscovery de afgelopen jaren naar een hoger niveau getild. Traditioneel was de beoordeling van documenten zeer arbeidsintensief: juristen, para-legals of interne reviewers moesten document voor document bekijken om relevantie, vertrouwelijkheid, privilege en inhoudelijke betekenis vast te stellen. Dit is door zeer grote datasets haast ondoenlijk geworden.
AI biedt hier uitkomst. Met behulp van geavanceerde algoritmen kunnen systemen patronen in taal en context herkennen, relevante documenten clusteren en zelfs concepten en intenties achterhalen, zonder dat iedere regel tekst door een mens hoeft te worden gelezen. Predictive coding, een techniek waarbij een expert een kleine subset documenten beoordeelt waarna de AI leert om vergelijkbare documenten te classificeren, kan de reviewtijd drastisch inkorten. Dit leidt niet alleen tot efficiëntere eDiscovery-processen, maar vergroot ook de consistentie en objectiviteit van de beoordeling, omdat bijvoorbeeld de effecten van menselijke vooringenomenheid en vermoeidheid worden beperkt.
Wat betekent dit voor onderzoeken?
De combinatie van grote, ongestructureerde datasets onderzoeken met AI-gedreven tools stelt organisaties in staat om snel relevante informatie te vinden en patronen te ontdekken die anders gemakkelijk over het hoofd zouden worden gezien. Dit is van onschatbare waarde in een tijd van toenemende data-proliferatie. Juridische teams kunnen hierdoor betere beslissingen nemen, strategieën bepalen en hun zaak op een solide informatiebasis bouwen. Ook interne onderzoeken, zoals bij verdenkingen van fraude, ongepaste communicatie of inbreuken op interne beleidsregels, profiteren hiervan. Organisaties kunnen sneller en gerichter ingrijpen op basis van feitelijke bevindingen in plaats van lukraak documenten door te pluizen.
Complementaire rollen
Hoewel Digital Forensics en eDiscovery qua focus en aanpak van elkaar verschillen, vullen ze elkaar juist uitstekend aan in complexe onderzoeken. Denk bijvoorbeeld aan een intern fraudeonderzoek bij een grote onderneming. Om te beginnen moet eerst de data veilig worden gesteld op een juridisch verantwoorde manier. Digital Forensics-experts zorgen ervoor dat de data op integrale en forensisch verantwoorde wijze wordt vastgelegd, inclusief metadata, tijdstempels, gebruikersactiviteiten en zelfs verwijderde of verborgen bestanden.
Na het forensisch veiligstellen komt eDiscovery in beeld. De forensische kopie vormt de input voor de eDiscovery-fase, waarbij grote hoeveelheden ongestructureerde data worden doorgelicht om relevante stukken voor het onderzoek te vinden. Hier ligt de focus op de inhoud van de documenten, e-mails, chats en andere communicatiemiddelen. De eDiscovery-specialisten, vaak ondersteund door AI, identificeren patronen in correspondentie, linken personen en gebeurtenissen aan elkaar en isoleren de documenten die van cruciaal belang zijn voor het onderzoek.
Zo ontstaat een keten: Digital Forensics waarborgt de integriteit en volledigheid van de dataset, terwijl eDiscovery uit deze dataset de inhoudelijk relevante informatie filtert en presenteert. De twee disciplines zorgen er samen voor dat onderzoekers, juristen, compliance medewerkers en interne beslissers een compleet, betrouwbaar en vooral handelingsgericht beeld van de situatie krijgen.
Metadata vs. inhoud
Een ander belangrijk verschil tussen Digital Forensics en eDiscovery ligt in de focus op metadata versus inhoud. Digital Forensics is sterk gericht op metadata-analyse: wie heeft wanneer welke bestanden aangeraakt, bewerkt, of verwijderd? Welke apparaten en externe opslagmedia zijn aangesloten geweest? Welke tijdstempels zijn veranderd en welke patronen van activiteit zijn zichtbaar in logbestanden? Met deze benadering kan men de context en de route van bepaalde gegevensstromen begrijpen.
eDiscovery is meer gericht op de inhoud van documenten en communicatiemiddelen. Het gaat er hier om wat precies is gezegd, afgesproken, bevestigd of ontkend binnen de organisatie. Door deze inhoudelijke focus kan eDiscovery essentiële verbanden leggen tussen personen, data en gebeurtenissen. Zo kan het bijvoorbeeld aantonen dat een specifieke e-mailketen wijst op prijsafspraken die in strijd zijn met interne regels of wetgeving, of dat bepaalde documenten aantonen dat cruciale informatie achtergehouden werd tijdens een overnameproces.
Een sterker resultaat door samenwerking
De kracht van een integrale aanpak is dat Digital Forensics en eDiscovery elkaar op meerdere punten versterken. Het forensisch veiligstellen van data biedt eDiscovery-experts het vertrouwen dat de dataset integer is. Andersom biedt de inzichten uit eDiscovery soms aanwijzingen die terugleiden naar forensische sporen bijvoorbeeld door te suggereren dat bepaalde data mogelijk is verwijderd of verplaatst; een forensisch onderzoeker kan dit vervolgens verifiëren in de metadata of logbestanden.
Daarnaast ontstaat door deze samenwerking een efficiënter en effectiever onderzoeksproces. In plaats van met hagel te schieten, kan een team gestructureerd te werk gaan: eerst de data veiligstellen (Digital Forensics), vervolgens gericht zoeken in de inhoud (eDiscovery) en ten slotte de bevindingen samenbrengen voor besluitvorming, vervolgstappen of juridische acties.
In de moderne, digitale wereld vol data is het cruciaal om over de juiste expertise en tools te beschikken voor het verzamelen, analyseren en interpreteren van digitale informatie. Digital Forensics en eDiscovery zijn twee vakgebieden die, hoewel verschillend qua aanpak en focus, elkaar perfect aanvullen. De verschuiving van traditionele local-based forensics naar Cloud forensics maakt digitale onderzoeken complexer, maar ook dynamischer en rijker in detail. Tegelijkertijd zorgt de opkomst van AI en machine learning in eDiscovery ervoor dat grote hoeveelheden ongestructureerde data efficiënter en nauwkeuriger kunnen worden beoordeeld dan ooit tevoren.
Door deze disciplines te combineren, ontstaat een solide basis voor interne onderzoeken, compliance-monitoring en juridische procedures. Samen zorgen ze voor betrouwbaardere conclusies, een kortere doorlooptijd van onderzoeken en uiteindelijk betere, onderbouwde beslissingen. Hiermee vormen Digital Forensics en eDiscovery twee pijlers in het moderne, digitale onderzoek landschap.
In ons volgende artikel bekijken we hoe Open Bronnen onderzoek (OSINT) op zijn beurt een toegevoegde waarde kan leveren binnen onderzoeken. Ook hier is het belangrijk te kijken hoe informatie die wordt verkregen met OSINT-onderzoek kan dienen als aanvulling voor de expertises Digital Forensics en eDiscovery, maar ook omgekeerd.
Wilt u meer weten over het voorgaande, maak dan contact met Jelle Oorebeek of Marcel Westerhoud:
