Overheid en toezichthouder willen dat accountants een grotere bijdrage leveren aan het terugdringen van bedrijfsfraude in de samenleving. Hoe goed dat zal lukken, hangt onder meer af van de verbetering van het frauderiskmanagement in de gecontroleerde bedrijven. Onlangs kondigde beroepsorganisatie NBA aan dat het accountants gaat verplichten om continuïteits- en fraudeverantwoording in de controleverklaring op te nemen. Naar onze mening met het parlement werk maken van een eenduidig kader voor frauderiskmanagement, wat momenteel ontbreekt. Anders blijft het voor de accountants dweilen met de kraan open.
De accountant kan alleen een betere poortwachter voor fraude worden, als de wind uit de goede hoek gaat waaien op de volgende gebieden:
De adviezen van de onafhankelijke commissies MCA- en CTA focussen op het eerste punt; de laatste drie punten zijn veel minder uitgewerkt. Ook de onderlinge samenhang tussen die punten is niet beschreven. Zwaardere eisen aan accountants lijken onafwendbaar, maar zal dat genoeg zijn?
Een eerste verbetering komt van een hogere controlekwaliteit. Het advies om meer forensische accountancy in de controle toe te passen, is zinvol. Maar de kwaliteit van accountants in de context van fraude is meer dan alleen de controlekwaliteit. Het gaat ook om de inhoud en de kracht van de adviezen van accountants bij hun klanten, zeker de adviezen over het frauderiskmanagement. En het gaat over de mate waarin accountants vermoedens van fraude en witwassen melden, niet alleen de controlerend accountant maar ook de accountant in de samenstelpraktijk. De accountants hebben op al deze punten krachtige en onvoorwaardelijke steun nodig vanuit Den Haag en Amsterdam. En daar zijn nog enkele noten te kraken, waarover straks meer.
Een tweede verbetering ontstaat wanneer de klanten van de accountant diens adviezen over frauderiskmanagement direct opvolgen. Daarvoor is meer druk nodig dan van de accountant alleen. Ook Den Haag, toezichthouders en andere betrokkenen moeten ervoor zorgen dat het frauderiskmanagement van organisaties goed gaat functioneren. Anders is het voor de accountants dweilen met de kraan open.
Helaas bestaat er nog geen algemene norm voor frauderiskmanagement. Hoe kan de accountant dit dan beoordelen? Bedrijven kunnen het Fraud Risk Management model van COSO (2016) benutten om samenhangende maatregelen in te voeren. Verder meet beroepsvereniging ACFE doorlopend wat de meest succesvolle antifraudemaatregelen zijn voor bedrijven. Hoewel dit allemaal binnen het bereik ligt van elk bedrijf, is het voor de meeste nog nieuw terrein. Hoeveel tijd geven we de bedrijven nog? En wie heeft Den Haag op het oog om de accountant hierin te steunen?
Een derde verbetering komt met de toename van het aantal meldingen en de kwaliteit ervan. Aan de meeste fraudes moet je een vermoeden koppelen van witwassen of van non-compliant handelen. Deze vermoedens moeten gemeld worden, of het nu fraude of witwassen betreft. Toch zijn accountants terughoudend. Meldingen kunnen immers op verschillende plaatsen terechtkomen zoals AFM, FIU, KLPD, FIOD en het OM. En deze hebben elk een eigen wettelijke omkadering, wat de vertrouwelijke behandeling van de bron van de melding onzeker maakt. Dat schrikt accountants af. Ook hier moet Den Haag in actie komen en de accountant bescherming bieden.
Accountants zijn gewone burgers met gezinnen en hypotheken en zij kunnen de zwaardere verantwoordelijkheid inzake fraude alleen zinvol opnemen als het voorgaande goed geregeld is. Anders wordt er geen gas gegeven, en misschien zelfs wel bijgeremd. Ik ben benieuwd welk standpunt de AFM hierover inneemt.
